Krakowskie uroczystości w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych i otwarcie wystawy na pl. Inwalidów – 1 marca 2020

Towarzystwo Parku im. dr. Jordana, wojewoda małopolski i Oddział IPN w Krakowie zapraszają do udziału w obchodach Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych – 1 marca 2020 r. Uroczystości rozpoczną się o godz. 10 mszą świętą w katedrze na Wawelu. Po nabożeństwie uformowany zostanie patriotyczny pochód, który przejdzie ulicami Krakowa (m.in. Grodzka, Rynek Główny, Piłsudskiego) do parku Jordana. Wśród popiersi bohaterów narodowych, w parkowej Galerii Wielkich Polaków XX wieku, odbędzie się ostatnia część uroczystości. W obchodach weźmie udział dyrektor Oddziału IPN w Krakowie dr hab. Filip Musiał.

Drugie wydarzenie związane z Żołnierzami Wyklętymi to otwarcie wystawy, przygotowanej przez Oddział IPN w Krakowie pt. „Wyklęci – odnalezieni w Małopolsce” – pl. Inwalidów, godz. 15.45. W ciągu dwóch lat krakowski IPN odnalazł i zidentyfikował szczątki 13 Żołnierzy Wyklętych: https://krakow.ipn.gov.pl/pl4/aktualnosci/90504,Krakowski-IPN-odnalazl-i-zidentyfikowal-szczatki-13-Zolnierzy-Wykletych.html

Autorami wystawy są dr Dawid Golik i Krzysztof Pięciak z krakowskiego pionu poszukiwań i identyfikacji IPN. Ekspozycja przedstawia pracę krakowskiego IPN od czasu pierwszych poszukiwań w 2015 r., gdy próbowano odnaleźć szczątki działaczy II Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, od października 2017 r. Na cmentarzu Rakowickim przebadano wówczas pięć miejsc pochówku, a badania DNA potwierdziły, że odnalezione szczątki partyzantów podziemia niepodległościowego. W 2018 r. uroczyście ogłoszono identyfikację dowódcy oddziału i komendanta powiatowego NZW kpt. Tadeusza Gajdy „Tarzana”, jego podkomendnego, kadeta Wiesława Budzika „Rolanda” oraz partyzantów zgrupowania „Błyskawica”: akowca z Wileńszczyzny sierż. Antoniego Wąsowicza „Rocha”, kpr. Adama Domalika „Kowboja”, adiutanta „Ognia” i dowódcy oddziału „Wiarusy” Stanisława Ludzi „Harnasia”, a także ppor. Tadeusza Zajączkowskiego „Mokrego”, żołnierza AK, „ludowego” WP i oddziału partyzanckiego „Huragan”.

Wystawę prezentującą ich sylwetki po raz pierwszy pokazaliśmy rok temu, wzbogacając ją o artefakty, odnalezione podczas prac poszukiwawczych, m.in. medalik z Matką Boską wydobyte ze zbiorowej mogiły, guziki ze strzępami munduru i książeczki do modlitwy złożonej do grobu przez rodzinę Stanisława Ludzi.

Tym razem pokażemy wystawę uzupełnioną o sylwetki kolejnych odnalezionych bohaterów. W maju 2018 r. prace poszukiwawcze na cmentarzu Rakowickim wznowiono. Przebadano wówczas grób, w którym odnaleziono szczątki st. sierż. Mikołaja Mazura „Paska” i Władysława Nowaka „Groźnego”. Obaj byli partyzantami, związanymi z Ziemią Bocheńską. Podczas II wojny światowej działali w Narodowej Organizacji Wojskowej, scalonej z Armią Krajową, w oddziale partyzanckim Obozowych Drużyn Bojowych „Jastrzębski” („Chrobry”) ppor. Józefa Lessera „Jastrzębskiego”. Mazur był w nim szefem gospodarczym, a Władysław Nowak współpracownikiem i łącznikiem; zastępcą dowódcy był jego brat Stanisław. Oddział wsławił się akcją w wyniku której w listopadzie 1944 r. zginął niemiecki generał Walter Herold. W 1945 r. obaj znaleźli się w szeregach oddziału partyzanckiego NZW „Armia Narodowa Pogrom” ppor. Augustyna Rafalskiego „Pogroma”, walczącego w pow. bocheńskim. W 1950 r. ukrywali się w szeregach grupy przetrwania, która została rozbita na skutek gry operacyjnej UB. Mazura i Nowaka rozstrzelano w wigilię Bożego Narodzenia 1951 r.

Kolejne sylwetki prezentowane na wystawie to postacie które odnaleziono w październiku 2018 r. Ryszard Kłaput „Pomsta” i Wojciech Frodyma „Mucha” byli członkami Zgrupowania Partyzanckiego „Błyskawica” Józefa Kurasia „Ognia”.

Wśród prezentowanych postaci jest też dowódca oddziału partyzanckiego, ppor. Mieczysław Kozłowski „Bunt”, który w połowie 1945 r., wobec groźby aresztowania przez Sowietów, sormował kilkuosobowy oddział samoobrony, którym dowodził pod pseudonimem „Żbik”. Ujawnił się wraz z podkomendnymi w Bielsku 20 października 1945 r. Na początku 1946 r. Kozłowski nawiązał kontakty z działającą w powiecie wadowickim  konspiracją Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Wkrótce odtworzył swój oddział, który otrzymał kryptonim „Błysk”, a on sam przyjął nowy pseudonim „Bunt”. Grupa początkowo podlegała NZW, a następnie podporządkowała się poakowskiej organizacji Armia Polska w Kraju. Aresztowany i skazany na śmierć, zginął rozstrzelany przez pluton egzekucyjny razem z Kłaputem i Frodymą w styczniu 1947 r.

Więcej informacji i materiałów:

• https://www.facebook.com/IPNKrakow/videos/626033287841655/
• https://youtu.be/O06ItS8Kreg
• Podziemie antykomunistyczne. Materiały na portalu IPN przystanekhistoria.pl: https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/podziemie-antykomunisty
• Wystawa „Żołnierze Wyklęci. Podziemie niepodległościowe 1944–1963” – do pobrania PL/EN: https://ipn.gov.pl/pl/edukacja-1/wystawy/73624,Wystawa-Zolnierze-Wykleci-Podziemie-niepodleglosciowe-19441963-do-pobrania-PLEN.html