Kąpiele w przyrodzie cz. 2

W dobrej przestrzeni pastwisk i łąk

Dzierzby w krzewach róż fot. M. Janicka

Od nagrzanych słońcem skał wapiennych na Wyżynie Krakowskiej bucha gorąco jak z pieca. Koniki polne cykają oszałamiająco. Na południowym zacisznym zboczu wiatr jest niewyczuwalny. W przestrzeni pełnej światła i ciepła przemykają owady, a zioła, trawy, kwiaty, skały pachną… pachną… Leżę wśród macierzanki. Obok twarzy mam pustą muszelkę, do której co chwilę zagląda pszczoła. Buduje w niej gniazdo. Pobrzękuje dzwonek – to przewodniczka owczego stada podniosła się z legowiska pod krzewem głogu. Otacza mnie przestrzeń – murawa kserotermiczna w dole, rozległy błękit w górze, a pośrodku powietrze. Nasączone olejkami eterycznymi wpływa miękko w płuca. Kanapka z dodatkiem gałązki oregano smakuje dzikością.

Dziurawiec pospolity – roślina zielarska fot. M. Janicka

Pastwisko, w znaczeniu miejsca, w którym pasą się zwierzęta, wygląda rozmaicie. Może być ciepłolubną łąką, na której rosną poziomki lub łąką świeżą i bujną, pełną smakowitych traw i kwiatów. Może mieć niską ruń z pachnącą koniczyną białą, komonicą, macierzanką i kosmatką nazywaną na południu Krakowa cyganeczkami lub zapraszać zwierzęta do enklaw wśród wapiennych skał, wypełnionych wonnościami murawy kserotermicznej.

Dobra przestrzeń pastwisk i łąk jest w nas głęboko, od prawieków, odkąd jako ludzie zaczęliśmy hodować zwierzęta, wędrować z nimi, zbierać dla nich pokarm na zimę. Relacje z przyrodą, znajomość roślin, bliski, serdeczny kontakt ze zwierzętami, obserwacje i zachwyt są częścią nas. 

Gra oszałamiająco fot. M. Janicka

Każde ze zwierząt gospodarskich ma inne wymagania, czuje się dobrze w odmiennych warunkach. Ludzie to wiedzieli i dbali o swoje zwierzęta, zapewniając im najlepsze warunki bytowania. Bogate w gatunki roślin pastwiska dostarczały zwierzętom hodowlanym niezbędnych składników odżywczych. Dlatego też tak ważna była mozaika siedlisk: pól, łąk, pastwisk i miedz, oczek wodnych, ziołorośli i śródpolnych zadrzewień. Był to system naczyń połączonych – następował przepływ nasion i genów. Istniały rozbudowane sieci pokarmowe, czyli również sieci zapyleń. Było różnorodnie.

Łąka pod wieczór fot. M. Janicka

Wypasane zwierzęta preferowały jedne gatunki roślin, a pomijały inne. Typowe dla muraw gatunki o włochatych, przesyconych olejkami eterycznymi liściach mogły się rozwijać, ponieważ owce i kozy wyjadały pyszne trawy i inne rośliny o miękkich tkankach. Łąki utworzyły się dzięki regularnemu koszeniu kosą, suszeniu siana, które pozwalało na wysypywanie się nasion i jesiennemu wypasowi krów. Dlatego też w naszym umiarkowanym klimacie nazywamy je roślinnością półnaturalną – powstały bowiem i istnieją wyłącznie dzięki tradycyjnemu użytkowaniu rolniczemu.

Łąkowy świat fot. M. Janicka

Kąpiel łąkowa byłaby zanurzeniem się wszystkimi zmysłami w atmosferze łąk i pastwisk.  Otwarte tereny porośnięte kępami drzew kojarzą się z bezpieczeństwem, ponieważ nasze ciała pamiętają sawanny i lasostepy – przestrzenie, gdzie widzieliśmy daleko, a w zacisznych kępach drzew i krzewów znajdowaliśmy schronienie, pożywienie i wodę. W przebywaniu na łąkach i pastwiskach dużą rolę odgrywa kontakt z ziemią, czyli tak zwane uziemienie, podczas którego wyrównują się ładunki elektryczne w ciele. Łąki i pastwiska o niskiej runi zachęcają do chodzenia boso, siedzenia i leżenia. Brodząc dłońmi w runi, zbierając zioła i przyprawy, mamy kontakt z mikroorganizmami wspierającymi nasz mikrobiom. W powietrze unosi się mieszanina cząstek: pyłku, strzępek grzybów, drobinek liści, która wspomaga nasze układy odpornościowe, a substancje wytwarzane przez bakterię glebową Mycobacterium vaccae poprawiają nasze samopoczucie i łagodzą stres.

Murawa kserotermiczna fot. M. Janicka

Wzrok spogląda daleko i zupełnie blisko; możemy obserwować odległy horyzont, wędrujące chmury, kwiaty i owady, pozwalając by oczy na nowo odkrywały odległości. Wiatr szumi w trawach, owady przelatują z brzękiem zajęte swoimi sprawami. Od czasu do czasu piśnie mysz polna, zaterlika kuropatwa. W tle odzywa się świerszczak, w kępie dzikich róż na miedzy skacze dzierzba gąsiorek, a wysoko w błękicie dzwoni skowronek.

Pachnąca lebiodka pospolita, czyli oregano fot. M. Janicka

Oddychamy bogactwem olejków eterycznych i terpenów, takich jak alfa-pinen i limonen. Niewidzialne dla naszych oczu istnieją też tak zwane krajobrazy zapachowe – różniące się między sobą, tak jak poszczególne murawy i łąki różnią się gatunkami roślin. Zapachy pochodzą od liści, pędów, kwiatów (ich płatków, pyłku, nektaru), rozmaitych wosków i gleby. Inne są rano, gdy łąki zimne od rosy rozgrzewają się w promieniach słońca, inne w południe, gdy zioła oszałamiają aromatami, jeszcze inne pod wieczór, gdy ziemia oddaje ciepło. Warto tu przychodzić rankiem i wieczorem, gdy słońce lekko ogrzewa trawy i zioła, a światło jest miękkie i łagodne.

Pastwiskowy świat fot. M. Janicka

Pamiętajmy o łąkowym savoir-vivre: wybierajmy miejsca, w których odbędziemy łąkową kąpiel z poszanowaniem dla własności i pracy właścicieli, z dbałością o spokój pasących się zwierząt i nasze bezpieczeństwo. Warto skorzystać z propozycji pasterskich kręgów kobiet, spacerów i innych aktywności łąkowych związanych z mindfulness i slow live.

Szary, niewielki ptak zapada nagle w trawy – ma tam zapewne gniazdo. Nie sprawdzam, jaki to gatunek. Nie muszę. Jestem tu i teraz. Odpoczywam wraz z całym światem pastwisk i łąk.

dr Maria Janicka
kolebkawedrowek@gmail.com